Rys historyczny - XX wiek i czasy współczesne

                                  Rys historyczny

 Położenie.

       Wieś Łęki Dukielskie położona jest 319 m. npm, w uroczej przełęczy pośród lasów i wzgórz krainy Dołów Jasielsko - Sanockich na pograniczu Płaskowyżu Kobylan i Garbów Iwonicza. Okolica znana jest z pięknego i urozmaiconego krajobrazu. Zabudowa wsi rozciąga się w dwóch pasmach po obu stronach potoka płynącego środkiem przełęczy. W kierunku południowym od Dukli oddziela  ją  pasmo wzniesień z  największym  wzgórzem Franków znanym z ciężkich walk  w  okresie  wyzwolenia w 1944 r.,  zwanym inaczej Wzgórzem 534 lub „krwawym wzgórzem”. Okolice cechuje urozmaicony górzysty teren (Cergowa - 716 m, Chyrowa - 695 m, Pachanowa - 512 m, Franków - 534 m, Dzwonicka - 407 m) , lasy mieszane (dominują w nich: buki, jawory, graby, świerki i jodły), piękne kotliny z potokami oraz doliny rzek (Jasiołka - główna rzeka dukielszczyzny, dopływ Wisłoki).

      Większość siedzib ludzkich położonych jest wzdłuż głównych tras wiodących do innych wsi i miast. Inne, położone w głębi terenu, znajdują się wśród ścieżek i bezdroży, rzek, małych skupisk drzew i większych obszarów leśnych. Okolica wygląda szczególnie pięknie w sezonie letnim, kiedy to zieleń flory wynagradza swym urokiem wszelkie niedoskonałości wytworzone ludzką ręką. Tutaj, przy rzadko uczęszczanych drogach i ścieżkach można zobaczyć samotnie stojące kapliczki, przeważnie wzniesione około połowy XIX w., murowane i otynkowane obiekty wotywne, wykonane przez okolicznych mieszkańców, z rzeźbami przedstawiającymi m.in. Pietę ludową czy św. Rozalię.

       Łęki  Dukielskie  stanowią   północno – zachodnią  rubież  gminy  Dukla. To  duża  i rozległa wieś leżąca w odległości 18 km od Krosna, przy trasie Wietrzno – Kobylany. Miejscowość posiada trzy odległe przysiółki: na północy Myszkowskie, podchodzące pod Wzgórza Bobrzeckie, na południu Pałacówkę, a na północnych stokach Wzgórza Franków – Łazy. W sumie wioska liczy około 1800 mieszkańców.       

      Łęki Dukielskie od zachodu graniczą z Kobylanami, od wschodu z Wietrznem, od północy z Chorkówką i Bóbrką (kolebką przemysłu naftowego), a od południa ze Zboiskami, Teodorówką, Iwlą i Duklą (gminą).

       W Łękach Dukielskich funkcjonują  - bądź funkcjonowały - różnorodne określenia działek rolnych, lub określeń części wsi np.1/ Łęki Dukielskie wieś, 2/ Łęki Dukielskie Cyganówka, 3/ Łęki Dukielskie Plaskoczówka, 4/ Łęki Dukielskie Kamieniec, 5/ Łęki Dukielskie Dół, 6/ Łęki Dukielskie Folwark, 7/ Łęki Dukielskie Góra, 8/ Łęki Dukielskie Kowalówka, 9/ Łęki Dukielskie Od Gościńca, 10/ Łęki Dukielskie Rola-Cholewy, 11/ Łęki Dukielskie Rola Dukielska, 12/ Łęki Dukielskie Rola Jaraczów, 13/ Łęki Dukielskie Rola Jastrzębskich, 14/ Łęki Dukielskie Rola Kołaczów, 15/ Łęki Dukielskie Rola Obory, 16/ Łęki Dukielskie Rola Wierdaków, 17/ Łęki Dukielskie Zapłocie, 18/ Łęki Dukielskie Wygon, 19/ Łęki Dukielskie Wierzchowina, 20/ Kamienice - przysiółek, 21/ Łazy - przysiółek, 22/ Pałacówka - przysiółek 23/ Myszkowskie - przysiółek

 Trochę historii

 Na podstawie wyników badań archeologicznych można stwierdzić że już w pradziejach wzdłuż górnego biegu Jasiołki przebiegał ważny szlak komunikacyjny łączący ziemie po północnej i południowej stronie Karpat i że już w młodszej epoce kamienia tj. neolicie  /4200 - 1700 lat przed naszą erą/ w tych okolicach mogło się rozwijać osadnictwo. Świadczą o tym luźne znaleziska narzędzi kamiennych i krzemiennych, takich jak np. dłuto krzemienne, znalezione w Łękach Dukielskich czy wyroby obsydianowe w Wietrznie. Tam też odkryto mały dzbanuszek datowany na epokę brązu. Liczniejsze materiały wykopaliskowe z okresu zaliczanego do kultury łużyckiej /900 - 550 lat pne/ odkryto w Wietrznie /4 groby ciałopalne typu popielnicowego/. Wskazuje to na istnienie tam osady obronnej szczepu prasłowiańskiego. W okresie wpływów rzymskich w okolicach Wietrzna istniało znaczne osiedle ludzkie z własnym rzemieślniczym ośrodkiem wytwórczym, utrzymu­jącym kontakty handlowe z terenami nadbałtyckimi i południowymi. Dowodem tego są liczne znaleziska np. : stanowiska do wytopu żelaza, paciorki z bursztynu i ze szkliwa, gliniana figurka spełniająca charakter kultowy, itd. Te ślady osadnictwa wiążą się z prasłowiański­mi plemionami kultury przeworskiej, które w II wieku naszej ery w swej ekspansji dotarło aż do wschodniej Słowacji. Rozwój gospodarczy i kulturalny ludności słowiańskiej na tych ziemiach hamowany był przez częste najazdy koczowniczych plemion Scytów i Celtów /koniec starej ery/, a w późniejszym okresie plemion huńsko-germańskich.

Ponowne ożywienie osadnictwa nastąpiło w końcu VIII wieku, kiedy to nastąpił rozwój budownictwa dużych warownych grodów. Taka osada obronna istniała w Wietrznie na wzgórzu Grodzisko. Okolice te zamieszkałe były wówczas przez słowiańskie plemię Chorwatów i należały do państwa Wiślan, zaś w końcu X wieku zostały włączone w granice nowo powstałego państwa polskiego. W tych czasach przez przełęcz, w której położone są Łęki Dukielskie przebiegał prastary trakt z Wietrzna na zachód przez Żmigród i Biecz , co było czynnikiem sprzyjającym rozwojowi osadnictwa na tych terenach.

W okresie od Xl do XIII wieku ziemie te nękane były przez napady Rusinów, Węgrów i Tatarów, co spowodowało zahamowanie w ich rozwoju. Rozmach w zagospodarowaniu następuje ponownie w XIV wieku w okresie panowania Kazimierza Wielkiego.

Prawie kompletny brak źródłowych wiadomości o osadach istniejących; na tym terenie w wiekach Xl XIII sprawia, że historia powstania osady w Łękach Dukielskich nie jest do tej pory znana. Według opinii specjalistów , zachowana nazwa części wsi „Zapłocie” może świadczyć o istnieniu w osadzie urządzeń obronnych /”płot” w języku staropolskim oznacza palisadę/ sięgających być może bardzo dawnych okresów jej dziejów.

Mimo to, Łęki, jak i okoliczne miejscowości, należące do klucza kobylańskiego, szczycą się długą historią. Do szczególnie ciekawych znalezisk należy cmentarzysko kurhanowe w pobliżu przysiółka Łazy. Spore zasługi w rozwoju osadnictwa na dukielszczyźnie położył rycerski ród Bogoriów. Należały do niego wsie: Chyrowa, Dukla, Głojsce, Iwla, Mszana, Nadole i Łęki Dukielskie. Najstarszy dokument pisany, dotyczący tej miejscowości pochodzi z roku 1366 /dokument powyżej/. Dotyczy on przekazania dóbr Janusza Suchywilka (arcybiskupa gnieźnieńskiego, kanclerza na dworze Kazimierza Wielkiego) swoim bratankom. Podział dóbr dokonał się między Januszem, Mikołajem i Piotrem (Akta Grodzkie i Ziemskie, tom III , s. 51), a potwierdzony został 17 października 1377r. /dokument poniżej/.

Zatwierdziła  go  królowa  Jadwiga  w  Krakowie  dnia  1  grudnia  1385  roku. 

W późniejszych latach Łęki Dukielskie były w posiadaniu rodu Kobyleńskich (aż do końca  XVI wieku. 

Wśród  licznych  przedstawicieli  rodu  zasłynął  Domaradz  z  Kobylan, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. W 1494 roku Hieronim Kobyleński, nie mając męskiego potomka, przekazał Łęki wraz z innymi dobrami dwom swoim braciom – Janowi i Jakubowi (Akta Grodzkie i Ziemskie, tom IV , s. 212.  Według „Terrestia Pilsnensia” na początku XV w. dziedzicem wsi był Zawisza z Łęk. W latach 1416-20 jako dziedzic występuje Przecław, a w 1455 Piotr /”Terr.Biec/.W 1479 roku Hieronim z Kobylan zastawił Łęki za 500 florenów węgierskich Mikołajowi Rożnowi z Bruśnika.

Według danych rejestrów poborowych w 1508 r, było we wsi 14 łanów kmiecych, w 1536 r. było osiadłych 12,5 łana, karczma i 2 komorników. W roku 1581 wioskę dzierżawił u Stanisława Bolikowskiego - Jakub Warszycki. Dzierżawca wsi należącej podówczas do kasztelanowej chełmskiej, wykazał w rejestrach poborowych 9,5 łana kmiecego, 2 zagrodników z rolą, 2 komorników oraz karczmę z ½ łana roli. W XVII w. Łęki Dukielskie wraz z wsiami od Zboisk po Zręcin przeszły pod własność kościelną.

W okresie I rozbioru Polski /1772r./ ziemie dukielszczyny, a więc i Łęki Dukielskie znalazły się pod zaborem austriackim, nosząc nazwę Królestwa Galicji i Ludomerii ze stolicą we  Lwowie. W wyniku podziału Królestwa na cyrkuły, Łęki wraz z innymi wioskami znalazły się w rozległym cyrkule dukielskim, obejmującym 471  miejscowości. 

Warunki życia mieszkańców wsi w tym okresie były bardzo trudne. Powodowały je zarówno ciężkie warunki materialne, jak i panujący wyzysk i ucisk społeczny. W związku z rozbudową gospodarki folwarcznej osadnicy, oprócz renty pieniężnej świadczyli pańszczyznę na rzecz właścicieli. Opis panujących stosunków społecznych, poziomu życia i gospodarowania w tym okresie zawiera relacja Stanisława Staszica z pobytu na dukielszczyźnie.

W „Dzienniku podróży” zanotował m.in.: „Żyta ani pszenicy nie sieją na zimę, bo śniegi zbytnio długo leżą. Jęczmiona, hreczki, owsów najwięcej. Bydła chowają więcej. Te żywią całe lato w górach, a z mleka robią sery – gomółki i sami tym żywią się. W roku 1800 w miesiącu lipcu kiedy ja te góry objeżdżałem, zastałem w tym kraju wielki niedostatek. Jedli więc tu ludzie chleb z owsa, pół na pół z otrębami mieszanego. Komornicy najwięcej zielskiem utrzymywali się...”

Sytuacja chłopów stopniowo poprawiała się dopiero po rewolucyjnych wydarzeniach „Wiosny Ludów” /1848r./, która zapoczątkowała częściową liberalizację w monarchii habsburskiej. Rząd austriacki znosi pańszczyznę, wprowadza się szereg reform, w wyniku których Polacy uzyskali pewne swobody narodowościowe. Pomimo tego, rozdrobniona gospodarka, ziemia uprawiana odwiecznymi, przestarzałymi metodami, lichwiarze żerujący na ciemnocie i łatwowierności chłopa, ubogie dymne chaty – wszystko to składało się na niezmierną nędzę wsi galicyjskiej.

   W drugiej połowie XIXw. wioska należała do masy spadkowej po Mieczysławie Kobuzowskim. Po parcelacjach majątku została dziś tylko tradycyjna nazwa „folwark”.

   Koniec XIX wieku to także okres zniesienia pańszczyzny, jednak mimo to ludność  w Łękach nadal żyła ubogo.  Jednak pewne polepszenie bytu ich mieszkańców, nastąpił po odkryciu ropy naftowej  i założeniu (przez spółkę z Ignacym Łukasiewiczem) pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej w Bóbrce, powstały kopalnie m. in. w Wietrznie, Równem i Łękach Dukielskich (od strony Bóbrki). „Skorowidz Przemysłowo – Handlowy Królestwa Galicyi” wydany we Lwowie w 1912 roku wymienia kopalnie ropy (oleju skalnego) w Łękach, których właścicielem było wtedy Galicyjskie Karpackie Akcyjne Towarzystwo Naftowe z siedzibą w Wiedniu (dawniej własność firmy Bergheim i Mac Gervey). Zaczęła pojawiać się wówczas klasa robotnicza, wśród której zakorzeniły się coraz bardziej idee wolnościowe i socjalistyczne. Uwaga społeczeństwa została skierowana na konieczność pracy nad podniesieniem poziomu gospodarczego wsi.

Rys historyczny - XX wiek i czasy współczesne